Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Bieniewicach

Access denied for user 'UNKNOWN_USER'@'localhost' (using password: NO) Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Bieniewicach Witaj Majowa Jutrzenko...
Dodane przez sp_bieniewice dnia 02.05.2010 10:09:06

�wi�to Konstytucji 3 Maja

5 maja 1791 roku dzie� 3 maja zosta� uznany �wi�tem Konstytucji 3 Maja. Obchody tego �wi�ta by�y zakazane podczas rozbior�w, a ponownie jego obchodzenie zosta�o wznowione w II Rzeczypospolitej w kwietniu 1919 roku. �wi�to Konstytucji 3 Maja zosta�o zdelegalizowane przez hitlerowc�w i sowiet�w podczas okupacji Polski w czasie II wojny �wiatowej, a po antykomunistycznych demonstracjach w 1946 r. nie by�o obchodzone w Polsce, natomiast zast�pione obchodami �wi�ta 1 Maja. W styczniu 1951 r. �wi�to to zosta�o oficjalnie zdelegalizowane przez w�adze komunistyczne. Do roku 1989, w tym dniu cz�sto dochodzi�o w Polsce do protest�w i demonstracji antyrz�dowych i antykomunistycznych. Po zmianie ustroju, od kwietnia 1990 r. �wi�to Konstytucji 3 Maja nale�y do uroczy�cie obchodzonych polskich �wi�t. W roku 2007 po raz pierwszy na Litwie obchodzono �wi�to Konstytucji 3 maja.

Rozszerzona zawartość newsa

Konstytucja 3 maja zosta�a uchwalona 3 maja 1791 roku Regulowa�a ustr�j prawny Rzeczypospolitej Obojga Narod�w. Powszechnie przyjmuje si�, �e Konstytucja 3 maja by�a pierwsz� w Europie i drug� na �wiecie (po konstytucji ameryka�skiej z 1787 r.) nowoczesn�, spisan� konstytucj�.

Konstytucja 3 maja zosta�a ustanowiona ustaw� rz�dow� przyj�t� tego dnia przez sejm. Zosta�a zaprojektowana w celu zlikwidowania obecnych od dawna wad systemu politycznego Rzeczypospolitej Obojga Narod�w i jej z�otej wolno�ci. Konstytucja wprowadzi�a polityczne zr�wnanie mieszczan i szlachty oraz stawia�a ch�op�w pod ochron� pa�stwa, w ten spos�b �agodz�c najgorsze nadu�ycia pa�szczyzny. Konstytucja znios�a zgubne instytucje, takie jak liberum veto, mia�a wyprze� istniej�c� anarchi�, popieran� przez cz�� krajowych magnat�w, na rzecz egalitarnej i demokratycznej monarchii konstytucyjnej.

Przyj�cie Konstytucji 3 maja sprowokowa�o wrogo�� s�siad�w Rzeczypospolitej Obojga Narod�w. Podczas wojny w obronie konstytucji, Polska zdradzona przez swojego pruskiego sprzymierze�ca Fryderyka Wilhelma II zosta�a pokonana przez Imperium Rosyjskie Katarzyny Wielkiej, sprzymierzonej z konfederacj� targowick� - spiskiem polskich magnat�w przeciwnych reformom os�abiaj�cym ich wp�ywy. Pomimo tej kl�ski i p�niejszego II rozbioru Polski, Konstytucja 3 maja wp�yn�a na p�niejsze ruchy demokratyczne w �wiecie. Po utracie niepodleg�o�ci w 1795, przez 123 lata rozbior�w, przypomina�a o walce o niepodleg�o��. Zdaniem dw�ch wsp�autor�w, Ignacego Potockiego i Hugona Ko��taja by�a "ostatni� wol� i testamentem gasn�cej Ojczyzny".

G��wnymi sygnatariuszami Konstytucji 3 Maja byli:

*Stanis�aw Ma�achowski, referendarz wielki koronny, sejmowy i konfederacji prowincji koronnych marsza�ek
*Kazimierz Nestor Sapieha, genera� artylerii litewskiej, marsza�ek konfederacji Wielkiego Ksi�stwa Litewskiego
*J�zef Kossakowski, biskup inflancki i kurlandzki, nast�pca koadiutor biskupstwa wile�skiego, jako deputowany
*Antoni Barnaba Jab�onowski, kasztelan krakowski, deputat z Senatu Ma�ej Polski
*Symeon Kazimierz Szyd�owski, kasztelan �arnowski, deputowany z Senatu prowincji ma�opolskiej
*wielkopolskiej
*Kazimierz Konstanty Plater, kasztelan genera�a trockiego, deputowany do konstytucji z Senatu Wielkiego Ksi�stwa Litewskiego
*Walerian Stroynowski, podkomorzy buski, pose� wo�y�ski, z Ma�opolski deputat do konstytucji
*Stanis�aw Kostka Potocki, pose� lubelski, deputowany do konstytucji z prowincji ma�opolskiej
*Jan Nepomucen Zboi�ski, pose� ziemi dobrzy�skiej, deputowany do konstytucji z prowincji wielkopolskiej
*Tomasz Nowowiejski, �owczy i pose� ziemi wyszogrodzkiej, deputowany do konstytucji
*J�zef Radzicki, podkomorzy i pose� ziemi zakroczymskiej, deputowany do konstytucji z prowincji wielkopolskiej
*J�zef Zabie��o, pose� z Ksi�stwa �mudzkiego, deputowany do konstytucji
*Jacek Puttkamer, pose� wojew�dztwa mi�skiego, deputowany do konstytucji z prowincji Wielkiego Ksi�stwa Litewskiego

Postanowienia konstytucji

Konstytucja 3 Maja uj�ta by�a w 11 artyku�ach. Wprowadza�a prawo powszechnej niepodleg�o�ci oraz tr�jpodzia� w�adzy na ustawodawcz�, wykonawcz� i s�downicz�.

Konstytucja ogranicza�a nadmierne immunitety prawne i polityczne przywileje szlachty zagrodowej. Ogranicza�a r�wnie� demokracj� pozbawiaj�c j� cz�ci praw politycznych . We wcze�niejszym akcie prawnym "Miasta Nasze Kr�lewskie wolne w pa�stwach Rzeczypospolitej" prawa te nadano mieszcza�stwu. W jego artykule III zastrze�ono, �e b�dzie on integraln� cz�ci� Konstytucji. Akt ten nadawa� mieszcza�stwu prawo do bezpiecze�stwa osobistego, prawo do posiadania maj�tk�w ziemskich, prawo zajmowania stanowisk oficerskich i stanowisk w administracji pa�stwowej, prawo nabywania szlachectwa. W akcie tym obejmowano posp�lstwo opiek� "prawa i administracji rz�dowej". By� to pierwszy krok w kierunku zniesienia podda�stwa ch�op�w i nadania praw wyborczych tej najwi�kszej, a zarazem najbardziej wyzyskiwanej klasie spo�ecznej.

Konstytucja przewidywa�a zebrania sejmu zwyczajne – co dwa lata oraz nadzwyczajne w razie narodowej potrzeby. (Izba Poselska) sk�ada�a si� z 204 pos��w oraz 24 przedstawicieli miast kr�lewskich. (Izba Senacka) sk�ada�a si� z 132 cz�onk�w: senator�w, wojewod�w, kasztelan�w, ministr�w oraz biskup�w.

W�adza wykonawcza spoczywa�a w r�kach rady kr�lewskiej, kt�ra nosi�a nazw� Stra�y Praw. Komisji przewodniczy� kr�l. Sk�ada�a si� z pi�ciu wskazanych przez niego ministr�w. Ministrowie byli wybierani przez kr�la, ale odpowiadali przed sejmem. Ka�dy akt prawny wydany przez kr�la wymaga� kontrasygnaty odpowiedniego ministra.

By wzmocni� jedno�� i bezpiecze�stwo Rzeczypospolitej konstytucja znios�a Uni� Polsko-Litewsk� na rzecz pa�stwa unitarnego. Na miejsce wolnej elekcji wprowadzono elekcj� w ramach dynastii. Zgodnie z konstytucj� po �mierci Stanis�awa Poniatowskiego tron mia� si� sta� dziedziczny i zosta� przekazany Fryderykowi Augustowi I z dynastii Wettyn�w, z kt�rej pochodzili dwaj poprzedni polscy kr�lowie.

Konstytucja znios�a kilka instytucjonalnych �r�de� s�abo�ci rz�du i anarchii – m.in. liberum veto, konfederacje, skonfederowane sejmy oraz nadmierny wp�yw sejmik�w ziemskich wynikaj�cy z wi��cej natury instrukcji nadawanych przedstawicielom do sejmu.

Konstytucja uznawa�a katolicyzm za religi� panuj�c�, jednocze�nie zapewniaj�c swobod� wyznania, cho� apostazja, czyli odej�cie od katolicyzmu, by�o nadal przest�pstwem. Liczebno�� armii mia�a wzrosn�� do 100 tys. �o�nierzy. Wprowadzono sta�e podatki – 10% dla szlachty, 20% dla duchowie�stwa. Co 25 lat od uchwalenia Ustawy Rz�dowej zbiera� si� mia� Sejm Konstytucyjny, kt�ry m�g� zmieni� konstytucj�.

Obalenie konstytucji

Konstytucja obowi�zywa�a tylko przez rok, zanim zosta�a obalona przez armi� rosyjsk� wraz z konfederacj� targowick� w wyniku przegranej wojny polsko-rosyjskiej w 1792.

Zako�czenie wojny z Turcj� i Szwecj� pozwoli�o carycy Katarzynie na skoncentrowanie wi�kszej uwagi na Polsce. Poniewa� uwa�a�a ona Polsk� za de facto protektorat Rosji, to przyj�cie konstytucji w jej oczach w znacz�cy spos�b zagra�a�o wp�ywom Rosji w Polsce. Kontakty polskich reformator�w z francuskim rewolucyjnym Zgromadzeniem Narodowym by�y widziane przez s�siad�w Polski jako cz�� wi�kszej konspiracji politycznej maj�cej za cel obalenie absolutnych monarchii.

Grupa magnat�w, kt�ra od pocz�tku by�a przeciwna Konstytucji, do kt�rej nale�eli Szcz�sny Potocki i Ksawery Branicki, poprosili caryc� Katarzyn� o interwencj� i przywr�cenie im przywilej�w, kt�re zosta�y zniesione na mocy Konstytucji. Z jej wsparciem utworzyli konfederacj� targowick� i proklamowali oni odrzucenie Konstytucji za rozsiewanie "zarazk�w idei demokracji".

Polska armia pod rozkazami bratanka kr�la J�zefa Poniatowskiego i Tadeusza Ko�ciuszki pokona�a Rosjan w kilku bitwach. �miertelny cios sprawie polskiej zada� jednak sam kr�l: kiedy w lipcu 1792 Warszawa by�a zagro�ona obl�eniem Rosjan kr�l przesta� wierzy�, �e zwyci�stwo nad Rosjanami mimo ich przewagi liczebnej jest mo�liwe. Uzna�, �e poddanie si� jest jedyn� alternatyw� do totalnej kl�ski i masakry rewolucjonist�w.

24 lipca 1792 kr�l Stanis�aw August Poniatowski odst�pi� od reformator�w i przy��czy� si� do konfederacji targowickiej. Polska armia uleg�a rozbiciu, a wielu reformator�w, uwa�aj�c ich spraw� za przegran� opu�ci�o kraj udaj�c si� na emigracj�. Jednak kr�l nie uratowa� Rzeczypospolitej. Ku zaskoczeniu targowiczan nast�pi� w 1793 roku II rozbi�r Polski

Przez p�tora roku polscy patrioci czekali na odpowiedni moment, jednocze�nie przygotowuj�c powstanie. 24 marca 1794 roku w Krakowie Tadeusz Ko�ciuszko og�osi� powstanie, kt�re p�niej zosta�o nazwane powstaniem ko�ciuszkowskim. 7 maja wyda� uniwersa� po�aniecki, kt�ry przyznawa� wolno�� ch�opom i ziemi�, tym kt�rzy b�d� walczy� w powstaniu.

Po kilku pocz�tkowych zwyci�stwach – bitwa pod Rac�awicami (4 kwietnia) i zdobycie Warszawy (18 kwietnia) oraz Wilna (22 kwietnia) – powstanie otrzyma�o mia�d��cy cios – wojska Rosji, Austrii i Prus rozpocz�y interwencj� zbrojn�. Historycy uwa�aj� kl�sk� powstania za z g�ry przes�dzon� bior�c pod uwag� olbrzymi� liczebn� przewag� trzech pot�nych naje�d�c�w. Pora�ka wojsk Ko�ciuszki doprowadzi�a do ostatecznego, III rozbioru Polski w roku 1795.

Dziedzictwo

Mimo rozbior�w, pami�� o drugiej w dziejach �wiata spisanej konstytucji narodowej (uznawanej przez politolog�w za bardzo post�powy jak na swoje czasy dokument) przez kolejne pokolenia pomaga�a podtrzymywa� polskie d��enia do niepodleg�o�ci i stworzenia sprawiedliwego spo�ecze�stwa. Co wi�cej, przenika wysi�ki potomk�w tw�rc�w konstytucji. W Polsce uznaje si� j� za ukoronowanie wszystkiego, co dobre i o�wiecone w polskiej historii i kulturze. Od czasu odzyskania niepodleg�o�ci w 1918 roku, �wi�to Konstytucji 3 maja by�o obchodzone jako najwa�niejsze �wi�to pa�stwowe.

Przed uchwaleniem Konstytucji Trzeciego Maja, termin konstytucja s�u�y� na okre�lenie wszelkich ustaw uchwalanych na Sejmie. Dopiero po 3 maja 1791 poj�cie konstytucja nabra�o swojego nowoczesnego znaczenia, okre�laj�c podstawowy akt prawny, ustaw� zasadnicz�.

Sama koncepcja kodyfikacji narodowej konstytucji stanowi�a rewolucj� w dziejach system�w politycznych. Pierwsz� tak� konstytucj� by�a Konstytucja Stan�w Zjednoczonych, napisana w 1787 roku, kt�ra wesz�a w �ycie w roku 1789. Drug� by�a ustawa zasadnicza Rzeczypospolitej Obojga Narod�w, przyj�ta 3 maja 1791 roku. Obie ustawy stanowi� kamie� milowy w historii demokracji. Cho� geograficznie odleg�e od siebie, Polska i Stany Zjednoczone okaza�y si� podobne w tym, jak kszta�towa�y systemy polityczne. W odr�nieniu od wielkich monarchii absolutnych, oba kraje wykaza�y si� w znacz�cym stopniu demokracj�. Kr�lowie Rzeczypospolitej Obojga Narod�w byli monarchami elekcyjnymi, a Sejm posiada� szerok� w�adz� ustawodawcz�. Na mocy Konstytucji Trzeciego Maja, Polska przyznawa�a przywileje polityczne mieszczanom i szlachcie, co razem dawa�o oko�o 10 procent populacji kraju. Taki udzia� procentowy odpowiada� mniej wi�cej dost�powi do praw politycznych w �wczesnej Ameryce, gdzie prawa obywatelskie przys�ugiwa�y wy��cznie m�czyznom b�d�cym w�a�cicielami ziemskimi.

Pora�ka polskich libera��w jedynie na pewien czas odwlek�a demokratyczne przemiany. Ekspansja demokracji zwolni�a swoje tempo w efekcie unicestwienia pa�stwa polskiego, ale w Ameryce uda�o si� ustanowi� system demokratyczny. Ruchy demokratyczne ju� wkr�tce zacz�y podwa�a� monarchie absolutne w Europie. Konstytucj� Trzeciego Maja przet�umaczono (w skr�conej wersji) na francuski, niemiecki i angielski. Uczestnicy rewolucji francuskiej wznosili toasty za kr�la Stanis�awa Augusta i majow� konstytucj�. Czynili to nie tylko ze wzgl�du na post�powy charakter polskiej ustawy zasadniczej, lecz i dlatego, �e wojna polsko-rosyjska 1792 i Insurekcja ko�ciuszkowska zwi�za�y znaczne si�y rosyjskie i pruskie, dzi�ki czemu nie mog�y zosta� one u�yte do zd�awienia rewolucyjnej Francji. Thomas Paine uznawa� Konstytucj� Trzeciego Maja za wielki prze�om. Edmund Burke opisywa� j� jako "najszlachetniejsze dobro otrzymane kiedykolwiek przez jakikolwiek nar�d…". A o Stanis�awie Augu�cie pisa�: "Stanis�aw II zas�u�y� na miejsce po�r�d najwi�kszych kr�l�w i m��w stanu w dziejach". W ko�cu okaza�o si�, �e konserwaty�ci zdo�ali zatrzyma� poch�d demokracji w Europie o nieco ponad stulecie – po I wojnie �wiatowej wi�kszo�� monarchii europejskich zosta�a zast�piona przez pa�stwa demokratyczne. Nale�a�a do nich wskrzeszona II Rzeczpospolita Polska.

�r�d�o: http://www.konstytucja3maja.tuci.pl/